De Philips B6IN66A radio (Deel I)
- Philips in Indonesië -
In september kocht ik op Markplaats een kist waar eens een nieuwe Philips radio in gezeten heeft. De kist is van hout en op de voorkant en achterkant een sticker in het Bahasa Indonesia. Op de zijkant "B6IN66A" en "90 - 230V~" almede het nummer 4063. "B6IN66A" slaat op het type van de radio. Geschikt voor 90 tot 230 volt wisselspanning. Het nummer 4063 zal het serienummer van de radio zijn.
Eerst een stukje geschiedenis. De geschiedenis van Philips in Nederland veronderstel ik als bekend bij de meeste mensen. Voor zover bij mij bekend produceerde Philips geen radiotoestellen in het voormalige Nederlandsch Indië. Alle Philips toestellen geproduceerd voor de "Indische" markt zijn gefabriceerd in Europa. In mei 1940 viel die toevoer stil na de bezetting van Nederland door de Duitsers. In 1942 volgde de bezetting van Nederlandsch Indië door de Japanners. Na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 roepen Soekarno en Hatta op 17 augustus 1945 de "Republik Indonesia" uit. Er volgde een roerige tijd in de archipel en op 27 december 1949 draagt Nederland de soevereiniteit over aan de jonge Republik.
De productie van Philips radio's te Soerabaja (Oude spelling, in deze blog zal ik de huidige spelling aanhouden: Surabaya) begint met de oprichting een Philips gloeilampen fabriek in juni 1940 (NV Philips Gloeilampen Fabriek in Nederlandsch Indië). Uit voorzorg voor een naderende oorlog had Philips al machines en materiaal voor 1 miljoen stuks gloeilampen verscheept naar Indië. Na enige voorbereidingen begint de productie van gloeilampen in november 1940. In het begin werden er ongeveer 4500 lampen per dag geproduceerd. Later liep dit op naar een dagproductie van 8000 tot 9000 stuks. Bij lange na niet genoeg voor de Indische markt. De Japanse bezetting gooide roet in het eten, en na wat opstartproblemen kon begin 1947 de lampenproductie hervat worden te Surabaya. De fabriek stond aan Ngagel 121 aan de Soerabaja Rivier. Tegenwoordig de Jl. Ngagel. De huidige Jl. Ngagel is wat langer. De Philipsfabriek moet gestaan hebben tussen aan de huidige Jl. Ngagel tussen Jl. Ngagel Tirto in het zuiden en Jl. Kali Bokor I in het noorden. Ik vermoed ter hoogte van de huidige Jl. Upa Jiwa (vroeger: Houtstraat).
 |
| Productie gloeilampen Philips Surabaya 1941 |
 |
| Advertentie Soerabaiasch Nieuwsblad 04-11-1940 |
Reeds in 1941 maakt men plannen om in Surabaya ook radiotoestellen te maken, maar voorlopig betrekt men de radiotoestellen uit de fabriek te Sydney. De Japanse bezetting gooit roet in het eten en de productie in Surabaya komt stil te liggen.
Zoals hierboven beschreven duurde het tot 1947 eer er weer lampen uit de fabriek in Surabaya kwamen. Ook het plan radiotoestellen te gaan produceren wordt weer opgepakt. Bedoeling is dat de onderdelen uit Nederland komen en deze in de fabriek op Java in elkaar gezet worden tot een radio. Men is er nog niet uit of de radio kasten ook in Indië gemaakt zullen worden.
In mei 1949 is men te Surabaya nog in de beginfase van het produceren van eigen radiotoestellen. De toestellen die men dan maakt zijn waarschijnlijk de BX165U en de BIN186U. De laatste heeft een bakelieten kast die gemaakt is in Nederland. De BX165U is bijgenaamd de "zingende plank". In Indonesië noemt men deze radio ook wel "Radio sabak", hetgeen verwijst naar de leisteen die de leerlingen vroeger op school gebruikten. Dit lijkt echter geen historische naam, omdat ik er geen andere vermeldingen van kan vinden dan op het internet (Delpher geeft geen resultaten). De naam "Zingende plank" is echter al vanaf eind jaren veertig gebruikt door zowel Nederlanders als Indonesiërs.
De BX165U lijkt geïnspireerd op de BX360A "plankradio" uit Nederland, die echter een heel ander uiterlijk en techniek heeft. Veel wijst erop dat de kast van de BX165U in Indonesië gemaakt is. De onderdelen kwamen uit Nederland en werden in Surabaya tot een radio geassembleerd. Ik heb niet kunnen achterhalen met welke andere Philips radio het chassis overeenkomt. Waarschijnlijk is ook het chassis in eigen fabriek gemaakt. Latere toestellen hebben een chassis dat vaak identiek is met een in Nederland geproduceerd toestel.
In 1950 was de dagproductie 80 toestellen. Na onrust onder de medewerkers over de salarissen zei de directie een loonsverhoging toe indien er meer toestellen van de band zouden rollen. De productie verhoogde tot 93 toestellen per dag. Maar de beloofde loonsverhoging bleef uit. Argument was dat met de verhoogde productie ook het aantal afgekeurde toestellen toegenomen was... In oktober 1950 breekt dan ook een staking uit bij de Philips fabrieken in Surabaya, de eerste keer in het korte bestaan van de fabriek.
 |
| Philips BX165U |
 |
| Philips BX165U |
