Radio Gatotkaca

- Philips radio type BX638A uit 1953  -

De belangstelling voor deze radio werd gewekt door een bevriende Indonesische radioliefhebber (Makasih Pak Yudi !!). Hij vertelde dat je in Indonesië (in de community van radioliefhebbers) als een "echte" verzamelaar wordt beschouwd als je de volgende radio's bezit (vooral vóór er internet was en oude radio's moeilijk te vinden waren):

• Philips BX376A (1948) "Radio Kompas" (Buatan belanda)
• Erres KY555A (1954) "Radio Gitar" (Buatan indonesia)
• Philips 334A (1934) "Radio Bandosa" (Buatan belanda)
• Philips 291A en 306A (1938) "Radio Trocadero" (Buatan belanda)
• Philips BX638A en BX735A (1953) "Radio Gatotkaca" (Buatan belanda)

Uitleg van de bijnamen:

• De naam "Radio Kompas" zal duidelijk zijn als je de radio ziet. De schaal heeft namelijk veel weg van een kompas.
• De Erres KY555A "Radio Gitar" dankt zijn naam aan de vorm van de kast die doet denken aan een (akoestische) gitaar.
• "Radio Trocadero" verwijst naar de naam waarmee Philips deze radio destijds adverteerde.
• Dan de "Radio Gatotkaca". Gatotkaca is een karakter uit het wayang-spel. Gatotkaca draagt een ster (bintang) op zijn borst. De Philips BX638A heeft aan de voorzijde een mooie grote decoratieve ster. Daarmee is meteen de naam van deze posting verklaard.
• "Radio Bandosa" is lastig uit te leggen. In het Engels noemen we radio's uit de vroege jaren '30 die hoger dan breed zijn "Tombstone", vanwege de gelijkenis met een grafsteen. In het Javaans en Bahasa Indonesia vertaal je grafsteen met "Nisan". Echter, veel mensen gebruiken dat woord schijnbaar liever niet. Dus gebruikt men het woord "Bandosa" wat zoveel betekent als "lijkbaar", een baar waarmee je de overledene naar zijn laatste rustplaats draagt. Bandosa is een Javaans woord. Ik ga me niet wagen aan een analyse hoe en waarom...

Gatotkaca op een bankbiljet (1944, Japanse bezetting Indonesië)

De eerste twee radio's zijn in Indonesië relatief makkelijk te vinden, vooral van het Kompasje er redelijk wat aanbod. De andere drie zijn moeilijk of niet te vinden in redelijke staat. De BX376A, KY555A en de 306A zijn speciaal voor Indië / Indonesië gemaakt. De 334A, 291A, BX638A en BX735A zijn ook in andere landen verkocht.

Ik ben dus op zoek gegaan naar een "Radio Gatotkaca". Toevallig stond er een te koop op Marktplaats. De radio stond er al 2 maanden op. Voor 50 euro, maar schijnbaar is niemand geïnteresseerd. Een deal gemaakt met de verkoper en de radio opgehaald. De radio was familiebezit. Enig doorvragen leerde dat de oma van de verkoper ooit in Indonesië gewoond had. Zij zal de radio dus mee naar Nederland genomen hebben.

De radio is in volledig originele staat. De verkoper had de stekker al in het stopcontact gestoken en zei alleen gebrom te horen. Nou ja, dan werkt de eindtrap in ieder geval :-). Thuis de radio aangezet, en zowaar ontvang ik op de korte golf een station uit het Oostblok. 

Ik vond het eigenlijk maar een lelijke radio als ik plaatjes ervan op internet zag, maar in het echt is het toch wel een aantrekkelijke radio. Bijzonder is de schaal die zich voor de 6 golfbereiken elk aan één van de zijden van de luidspreker-opening bevind:

1. Horizontaal boven: 185m - 580m
2. Horizontaal onder: 60m - 187m
3. Verticaal rechts 1e 32.25m - 60m
4. Verticaal rechts 2e 23.07m - 32.96m
5. Verticaal links 1e 17m - 25.87m
6. Verticaal links 2e 10.98m - 17m

Als je aan de afstemknop draait gaan er 4 wijzers tegelijk bewegen. Verder heeft het toestel bandspreiding, wat het fijn afstemmen makkelijker maakt.

Er zijn enkele radio's die sprekend op de BX638A lijken:

• Philips BX624A. Modeljaar 1952. Banden: 1x LG / 1x MG / 4x KG. Bakelieten kast. 1x EL41. Geen oriënteerbare ferroceptor (geen knop rechtsboven).
• Philips BX626A / BX626Z. Modeljaar 1952. Banden: 1x MG / 5x KG. Bakelieten kast. 1x EL41. Geen oriënteerbare ferroceptor. (geen knop rechtsboven).
• Philips BX635A. Modeljaar 1953. Banden: Banden: 1x MG / 5x KG. Houten kast (?). 1x EL84. Oriënteerbare ferroceptor. (Knop rechtsboven).
• Philips BX638A. Modeljaar 1953. Banden: Banden: 1x MG / 5x KG. Bakelieten kast. 1x EL84. Oriënteerbare ferroceptor. (Knop rechtsboven).
• Philips BX735A. Modeljaar 1953. Banden: Banden: 1x MG / 5x KG. Houten kast. 2x EL84 (balans). Oriënteerbare ferroceptor. (Knop rechtsboven).
• Philips BX738A. Modeljaar 1953. Banden: Banden: 1x MG / 5x KG. Bakelieten kast (?). 2x EL84 (Balans). Oriënteerbare ferroceptor. (Knop rechtsboven).

Het verschil tussen de BX635A en de BX638A is mij niet duidelijk. Wellicht heeft de BX635A een houten kast. Van de BX635A en BX738A heb ik op internet geen afbeelding kunnen vinden, ik betwijfel of deze types echt bestaan. De BX638A en de BX735A zijn identieke toestellen, afgezien van de kast en de eindtrap. Prijsverschil was maar liefst 200 gulden: 398 gulden voor de BX638A en 598 gulden voor de BX735A. De BX735A is gewoon een luxe uitvoering van de al luxe BX638A.

Bij aankoop ziet de radio er zo uit:

Philips BX638A

Philips BX638A chassis

De kast is nog netjes en binnenin de stofnesten verzameld in bijna 70 jaar. De metalen delen hebben hier en daar wat vliegroest. Ook het doek heeft tekenen dat de radio op een vochtige plek gestaan heeft. Maar al met al valt het wel mee. Er is wel eens eerder in de radio gewerkt. De grote voedingsweerstand R1 is ooit vervangen en ook de kathodeweerstand van de EL84 is vervangen. De ratelcondensator C9 is ooit erg warm geworden want het teer is vervormd. Datzelfde geldt voor C27. Deze zal ik vervangen. Verder alle weerstanden nalopen. De buisvoet van de EL84 is verkoold dus deze vervang ik voor een keramisch exemplaar.

De restauratie:

Eerst het toestel uitgekast. Schaal verwijderd en luidsprekerplank verwijderd.

Chassis van boven gezien.

Voorzijde.

Plexiglas schaal.

Detail schaal. "Overzee" (Azië i.c. Indonesië)

Luidsprekerplank met doek en ornamenten.

Het luidsprekerdoek is in de loop der jaren behoorlijk verkleurd, onder de ornamenten is de originele kleur te zien: goudgeel wat dan weer goed past bij de knoppen en ornamenten. Bovendien zit er een flinke vochtvlek en een gaatje in het doek. Bij Ben Dijkman heb ik een nieuw doek besteld wat er qua structuur op lijkt, maar een andere kleur heeft. Dus moet het doek op kleur worden gebracht. Op zich dan dat vrij eenvoudig met textielverf. Maar dan moet je wel de juiste kleur zien te vinden. Ik heb gekozen voor okergeel. Goudgeel had ook gekund, maar dat vond ik weer "too much bling-bling". De uiteindelijke kleur is niet helemaal identiek aan de originele kleur, maar beter dan een gescheurd en flets doek met vochtvlekken...

Originele doek en de verf.

Luidsprekerdoek zoals ontvangen van Ben Dijkman.

Ik heb geen ervaring met doekjes verven of vervangen. Het ging dan ook eerst mis. Omdat als het doekje nog vochtig is je dit makkelijker strak kunt aanbrengen had ik dus het nog natte doekje op de plank gelijmd. FOUT ! De lijm lost op in het vocht en veroorzaakt vlekken. Dus eerst laten drogen en het doekje strijken om de kreukels / vouwen eruit te krijgen. Hierna ging het beter. Nog niet 100% tevreden want ik zie een lichte vlek waar de kleur niet goed gepakt heeft. Toch besloten het doekje te gebruiken. Een andere tip is: waar de schroeven door het doek heen moeten, brand een gaatje in het doen met de soldeerbout. Doe je dit niet dan bestaat de kans dat de draden in het doek om de schroef heen draaien en je vouwen in het (zichtbare deel) van het doek trekt.

Gaatje branden voor de schroeven.

Raamwerk en schaalkoord weer aangebracht.

Revisie van het elektrische gedeelte: het HF en MF laat ik zoveel mogelijk met rust. De weerstanden heb ik allemaal nagemeten en zijn nog binnen toleranties. Wel heb ik de teercondensatoren vervangen. Verder het voetje van de EL84 vervangen door een keramisch exemplaar. Deze was verkoold zoals bij veel radio's uit de 50's met EL84 en/of EL86. Meteen ook de kathode weerstand vervangen. 

Onderzijde chassis vóór revisie.

Onderzijde chassis na revisie.

Bij het testen bleek dat de eindtrap kraakte als het toestel een tijdje gespeeld had. De EL84 uitgewisseld en probleem is verholpen. Ook de EBC41 kraakte als je de buis aanraakte. Pennen gereinigd en toen was het kraken over.

Verder nog een bluetooth module ingebouwd. En als kers op de taart de knoppen bijgewerkt.

Knopkes

Het geheel weer in elkaar gezet en dit is het resultaat.

EL84 aan het werk :-)

Radio speelt mooi op de eindtrap. Echter wel met het typische "buizengeluid" en mono natuurlijk.

Radio ontvangt ook wel enkele stations op de KG en MG, maar soms met veel storing. Ik heb enkele filmpjes op YouTube gezet:

1: onbekend station op ca. 27 meter vóór restauratie.

2: streamen via bluetooth op de pick-up ingang van het toestel.

3: station zoeken op de middengolf.