De Philips B6IN66A radio (Deel III).

- Philips in Indonesië -

De fabriek te Bandung start dus met de BIN426A. Het is waarschijnlijk tevens het eerste toestel van Philips in Indonesië dat alleen geschikt is voor wisselspanning. Alle vorige radio's waren U-toestellen geschikt voor zowel gelijk- en wisselstroom. Er is ook nog de BIN115U en de BIN115B (de laatste voor batterij voeding, maar zelfde uiterlijk als de BIN115U) uit 1954 die ik echter niet kan plaatsen waar ze geproduceerd zijn. Waarschijnlijk te Bandung. 

Philips BIN115U / BIN115B (1954)

Verder te Bandung geproduceerd tussen 1954 en 1959:

• BIN236U / BIN236B (1955?)
• BIN336U / BIN336B (Niet zeker, ook geproduceerd in Surabaya).
• BIN338U (1955)
• BIN356U (1957)
• BIN427A (1954)
• HIN428A (1957)
• BIN435A (1957) (BIN436A ?)
• BIN536A (1954)
• FIN627A (1955)
• FIN837A (1955)
• B6IN66A (1957)
• B3IN66U / B3IN67U / B3IN67B (1958)
• B4IN65A (1958)
• B5IN65A (1958)
• B6IN59B (1958 of 1959)

In kranten-artikelen uit de tijd 1953-1957 zijn ook nog de volgende BIN / FIN-toestellen bekend. Maar het is niet zeker of deze ook echt bestaan als een in Indonesië geproduceerd toestel. Soms kunnen het typefouten zijn of geïmporteerde toestellen die voor het gemak "BIN" als typenummer krijgen om zo de indruk te wekken dat het een nationaal product is. Of radiomeubels samengesteld in Indonesië.

• BIN283U (Philetta)
• BIN338B
• BIN436A
• BIN439U 
• FIN627A (Radio-grammofoon)
• BIN719X (Radio-grammofoon)
• FIN727A (Radio met grammofoon AG1000) (=FX727A ?)

Einde november 1957 loopt de spanning rond Nieuw-Guinea zodanig hoog op dat op 5 december de leiding van alle Nederlandse bedrijven overgedragen moest worden aan het leger. Nederlanders werden verzocht Indonesië te verlaten. Deze tijd staat bekend als "Zwarte Sinterklaas". In de maanden die volgden vertrokken circa 50.000 Nederlanders uit Indonesië. 

Ook de Philipsfabrieken te Bandung en Surabaya -die voor slechts 30% eigendom zijn van Philips, de rest is Indonesisch eigendom- zijn overgenomen door een Indonesische leiding. De laatste toestellen die de fabriek in Bandung verlaten onder een Nederlandse leiding zijn de BIN356U, BIN435A, B6IN66A en de HIN428A. Daarna volgen nog de modellen van 1958 en 1959. Het is onbekend hoe deze tot stand gekomen zijn, Philips Nederland had alle banden verbroken met de nieuwe leiding in Indonesië en weigerde zaken te doen met Indonesië. Toch waren er leveranties van onderdelen, waarschijnlijk via andere Philips vestigingen. Pas in 1963 zal Frits Philips weer naar Jakarta vliegen om met de Indonesische regering te praten over samenwerking. 

De genaaste Philipsfabrieken te Bandung en Surabaya gaan vanaf 1958 verder onder de naam "Ralin", een afkorting van "RAdio dan LIstrik Negara". Een van de eerste toestellen is de Ralin M691A, die identiek is aan de Philips B6X95A. Verder ken ik nog de Ralin M511A, M471A, M391BT, M381AD. Later volgen er nog transistortoestellen van Ralin. In dit artikel beperk in mij tot de buizenradio's.

Tot zover de geschiedenis van Philips in Indonesië. In 1968/1969 zal Philips terugkeren in Indonesië.

In het volgende artikel zal ik terugkeren naar de Philips B6IN66A.

De Philips B6IN66A radio (Deel II)

- Philips in Indonesië -

In 1952 produceert de fabriek te Surabaya het 100.000e toestel, dat op 11 juni 1952 officieel aan president Soekarno wordt aangeboden door een delegatie van Philips. Dit toestel, een Philips 206U, wordt door werkmeester Puguh van de fabriek te Surabaya overhandigd aan Bung Karno. 

Jakarta, 11 juni 1952

Op dat moment produceert de fabriek 4500 toestellen per maand, met de bedoeling te groeien naar 5500 toestellen per maand in augustus 1952. Tot dan hebben de volgende typen de fabriek in Surabaya verlaten:

• Philips BX165U (Zingende plank / Radio sabak, 1947 ca. 15.000 stuks)
• Philips BIN176U (Broodje ?, 1948)
• Philips BIN186U (Broodje, 1949)
• Philips BIN197U (Broodje, 1950)
• Philips BIN206U / BIN205B (1951)

Philips BIN186U / BIN197U (1949 / 1950)

Philips BIN206U / BIN205B (1951)

Eind 1952 volgt de introductie van de BIN318U en in 1953 de BIN326U.

Philips BIN318U (1952)

Philips BIN326U (1953)

Op 1 augustus 1953 opent Philips een nieuwe radio-fabriek te Bandung, aan de Jl. Banten 2. Het is de bedoeling per maand 1000 radiotoestellen te maken van het nieuwe type BIN426A.  

Philips BIN426A / BIN426Z (1953)

Te Surabaya gaat de productie ook gewoon door van de BIN318U (of de BIN326U ?), bijgenaamd "het broodje" of in het Bahasa "Radio Roti". Tegenwoordig noemt men in Indonesië soms elke kleine bakelieten Philips radio uit de jaren '50 "Radio Roti" Het roti (brood) slaat op de spijlen aan de voorzijde en de compacte kast van de radio, ook wel genaamd "Radio Roti Kipas". (kipas = waaier). Waarschijnlijk is dit afgeleid van de manier van verpakken van de etenswaar met de naam roti kapit / roti kipas / kue kapit. De BIN186U is het originele "broodje", de eerste radio die deze naam destijds meekreeg.

Problemen met deviezentoewijzing in 1954 zijn het begin van het einde van de radiofabriek te Surabaya. Deviezen zijn nodig om onderdelen in te kopen in het buitenland, in dit geval van Philips in Europa. De Indonesische overheid schrijft voor dat radio-onderdelen alleen ingevoerd mogen worden als echt losse onderdelen, dus geen halffabricaten of reeds half afgewerkte chassis. Er zouden -niet met name genoemde- fabrikanten zijn die zich hieraan niet hielden.

Maar er speelt meer. De deviezen-positie van Indonesië was in die tijd erg slecht. Radio's werden als luxeproducten gezien, en de deviezen zijn hard nodig voor eerste levensbehoeften. Toch is het in tegenspraak met eerdere uitlatingen van de regering dat de radio een belangrijke rol speelt de ontwikkeling van het Indonesische volk. En de radio is natuurlijk ook een belangrijk medium om als regering het nieuws over de archipel te verspreiden. Velen konden niet lezen of schrijven, en de afstanden tussen de verschillende eilanden zijn groot en vaak moeilijk te bereiken met de gebruikelijke vervoermiddelen. De radio kan dan de rol van krant spelen. Uiteindelijk komt de aap uit de mouw: Indonesië wil meer grip krijgen op o.a. de radio-industrie. Alles is in buitenlandse handen en dat is Soekarno een doorn in het oog.

Het resultaat is dat de distributie van Philips producten in Indonesische handen komt. Voorheen werd de distributie verzorgd door de Revimij en Borsumij. Het kan als opmaat gezien worden naar de totale nationalisatie van alle Nederlandse bedrijven in Indonesia.

Het gesteggel rond de deviezen leid in oktober 1954 tot tijdelijke sluiting van de radiofabriek te Surabaya, omdat er geen onderdelen meer aangevoerd worden vanuit Europa. Personeel wordt gedeeltelijk doorbetaald. In november gaat de fabriek te Bandung tijdelijk dicht om dezelfde reden. Philips maakt van de nood een deugd en sluit per 01-03-1955 de radiofabriek te Surabaya en centraliseert de radioproductie in Bandung. Er was eerst sprake van dat de 132 werknemers en hun gezinnen op kosten van Philips naar Bandung zouden kunnen verhuizen om aldaar in de radiofabriek te werken. Later komen er berichten naar buiten dat alle werknemers ontslagen zijn. Dit allemaal uiteraard onder protest van werknemers en vakbonden. Hoe de geschiedenis nu precies is afgelopen is niet duidelijk. Het laatst geproduceerde toestel in Surabaya is de Philips BIN336U / BIN336B. Waarschijnlijk is de productie voortgezet in Bandung.

Philips BIN336U / BIN336B (1954)

Hiermee eindigt na bijna 10 jaar de productie van radio's te Surabaya. In deze tijd heeft de fabriek bijna 200.000 toestellen geproduceerd.